4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nun 1 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe giren otomatik katılıma ilişkin hükümleri uyarınca, işverenler çalışanlarını Otomatik Katılım Sistemi’ne (OKS) dahil etmekle yükümlüdür. Bu çerçevede işverenler çalışanlarının, özel sektör için prime esas kazançlarının, kamu için ise emeklilik keseneğine esas aylığın en az %3’ünü sisteme aktarırlar. Çalışanlar bu sistemde dilediği kadar kalma hakkına sahiptir. OKS, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ya da mavi kart sahibi olan, 45 yaşını doldurmamış, kamuda veya özel sektörde bir işverene bağlı olarak ücretli çalışanları (5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4a ve 4c maddeleri kapsamındaki çalışanlar ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20’nci maddesi kapsamında kurulmuş olan sandıkların iştirakçisi olan çalışanları) kapsamaktadır. Bu sisteme otomatik olarak dahil edilen çalışanlar sistemde kalmaları halinde, sosyal güvenlik sisteminin sağladığı emeklilik gelirine ek bir gelire kavuşurlar.
OKS’nin amaçları özetle şu şekilde sıralanabilir;
Çalışanların emekliliğe yönelik tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi ile emeklilik döneminde ek bir gelir sağlayarak refah düzeyini yükseltmek,
Ekonomiye uzun vadeli kaynak yaratmak,
İstihdamı arttırmak,
Ekonomik kalkınmaya katkıda bulunmak.
4632 sayılı Kanun uyarınca yürürlüğe giren OKS; gönüllü BES’te olduğu gibi, tasarrufların toplanması, değerlendirilmesi ve kişiye toplu paraya da maaş ödenmesi esasına dayanır. Bu sistem, Sosyal Güvenlik Kurumu'nun sağladığı sağlık hizmetleri veya diğer hizmetleri sunmaz. OKS, zorunlu sosyal güvenlik sisteminin alternatifi değil, tamamlayıcısıdır.
Gönüllü BES’in altyapısını kullanan OKS için BES’inkine benzer kurallar uygulanmaktadır. Anılan sistemlerin farkı için tıklayınız.
Maaşınızdan kesilerek ödenen katkı paylarının %25’ine karşılık gelen tutar, devlet katkısı olarak otomatik katılım hesabınıza kaydedilmektedir. Bir katılımcının bir takvim yılı içinde alabileceği devlet katkısı tutarı, ilgili takvim yılı için belirlenen yıllık toplam brüt asgari ücret tutarının %25’ini geçemez.
Ayrıca otomatik katılım sistemine ilk girişinizde bir defaya mahsus olmak üzere, başlangıç döneminin bitimini takip eden hesap döneminde başlangıç devlet katkısı olarak 1.000 TL ilave devlet katkısı hesabınıza kaydedilir.
Otomatik katılım devlet katkısı hesabınızda kayıtlı bu tutarların;
Sistemde en az 3 yıl kalırsanız %15’ine,
Sistemde en az 6 yıl kalırsanız %35’ine,
Sistemde en az 10 yıl kalırsanız %60’ına,
Emekli olmanız, vefat etmeniz ya da maluliyetiniz halinde %100’üne, hak kazanacaksınız.
Otomatik katılım uygulaması kapsamına giren işverenler, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş en az bir emeklilik şirketi belirlemek ve bu emeklilik şirketiyle sözleşme yapmakla yükümlüdür. İşveren emeklilik şirketi seçiminde, hizmet kalitesini, çalışanların taleplerini, çalışana sağlanan faydaları, fon işletim gideri kesintisi oranı ile emeklilik şirketinin ve ilgili fonların performansını dikkate alır. Düzenlenen sözleşme kapsamında adınıza açılan sertifika aracılığıyla sisteme dahil olursunuz. Katkılarınızın yatırıma yönlendirileceği fonları seçim hakkı size aittir.
Sistemde faizli veya faizsiz fon seçenekleri mevcuttur. Seçim hakkınızı kullanmadığınız takdirde, katkılarınızın yönlendirileceği fon tercihi sizin yerinize işvereniniz tarafından yapılır. Çalışanlara sunulan tüm fonlar için yıllık fon toplam gider kesintisi oranı en fazla % 0,85 olarak uygulanır. Fonlara, fon toplam gider kesintisi dışında herhangi bir kesinti uygulanamaz.
İşvereniniz tarafından maaşınızdan kesilerek emeklilik şirketindeki otomatik katılım hesabınıza aktarılan katkı payları, herhangi bir kesintiye tabi tutulmaksızın emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilir. Fonlar uzman portföy yöneticileri tarafından yönetilir. Fon portföyünüzdeki varlıklar Takasbank tarafından sizin adınıza güvenli şekilde saklanır. Birikimlerinizi anlık olarak emeklilik şirketinizden veya Takasbank'tan takip edebilirsiniz.
Başlangıç döneminin bitimini müteakip sistemde kaldığınız sürece katkı payı ödemeye ara verebilir ve istediğinizde ödemeye yeniden başlayabilirsiniz.
OKS’den emekli olabilmeniz için, sisteme ilk giriş tarihinden itibaren 10 yıl süreyle sistemde kalmanız ve 56 yaşınızı doldurmanız gerekir. Söz konusu şartları sağladıktan sonra sistemde kalıp katkı payı ödemeye devam edebilir ve birikimlerinizin daha da büyümesini sağlayabilirsiniz.
Emekliliğe hak kazanmanız ve bu hakkı kullanmanız durumunda,
Bireysel emeklilik hesabındaki birikiminiz ve devlet katkısı hesabındaki tutarın bir kısmının veya tamamının defaten ödenmesini talep edebilirsiniz.
OKS’de kalıp birikimlerinizi belirleyeceğiniz geri ödeme planına göre emeklilik şirketinden kısım kısım almayı da tercih edebilirsiniz.
Birikimlerinizin bir kısmı veya tamamı ile yıllık gelir sigortası satın alarak, düzenli gelir elde edebilirsiniz.
Emeklilik hakkınızı kullanırken en az 10 yıllık gelir sigortası ürünü satın almanız halinde, birikim tutarınızın %5’i oranında ek devlet katkısına hak kazanırsınız.
İstediğiniz anda birikimlerinizi alarak sistemden ayrılabilirsiniz. Ayrılmanız halinde, emeklilik şirketince tarafınıza yapılacak ödemeler için elde ettiğiniz getiri tutarı üzerinden gelir vergisi (stopaj) kesintisi yapılır.
Stopaj kesintisi oranı;
Sistemden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlar için %5,
10 yıl süreyle sistemde kalmakla birlikte sistemden emeklilik hakkı elde etmeden ayrılan katılımcılar için %10,
Sistemde 10 yıldan az süreyle kalarak ayrılan katılımcılar için ise %15’tir.
OKS, şeffaflığın ve güvenliğin sağlanması amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sermaye Piyasası Kurulu, Emeklilik Gözetim Merkezi, Takasbank ve bağımsız denetim şirketlerinin denetim, gözetim ve kontrolü altındadır.
Otomatik Katılım Sistemi (OKS) ile ilgili detaylı bilgi içeren Çalışan Bilgilendirme Rehberi'ne ulaşmak için tıklayınız.
Özel sektörde istihdam edilen çalışanların bireysel emeklilik sistemine otomatik olarak dahil edilmesinde aşağıdaki kademeli geçiş öngörülmüştür.
Özel Sektör Çalışanlarının Otomatik Katılım Kapsamına Dahil Edileceği Geçiş Takvimi
Çalışan Sayısı (*) Kapsama Alınma Tarihi
1.000 ve üzeri 01.01.2017
250-999 arası 01.04.2017
100-249 arası 01.07.2017
50-99 arası 01.01.2018
10-49 arası 01.07.2018
5-9 arası 01.01.2019
(*) Çalışan sayısının belirlenmesinde, birden fazla işyeri olan işverenler için bütün işyerlerindeki çalışanların toplamı göz önünde bulundurulmaktadır. Ayrıca, yine çalışan sayısının tespitinde, giriş takvimi kapsamında çalışanın plana dahil edilmesi gereken son tarihten önce Sosyal Güvenlik Kurumu'na iletilmesi gereken en son aylık prim ve hizmet belgesinde veya işyeri bildirgesinde yer alan çalışan sayısı dikkate alınacaktır.
Kamu için kademeli geçiş ise aşağıdaki şekilde öngörülmüştür.
Kamu Çalışanlarının Otomatik Katılım Kapsamına Dahil Edileceği Geçiş Takvimi
Kapsama Alınma Tarihi (*) Kamu Kurum / Kuruluşu
01.04.2017 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun eki (I), (II), (III)
ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kamu idareleri
01.01.2018 Yerel Yönetimler, KİT’ler, BİT’ler ve Diğer Kamu Kurum ve
Kuruluşları
(*) Bununla birlikte, tabloda yer alan kapsama alınma tarihlerinden sonra kamu idaresi sıfatını haiz olan kurum ve kuruluşlar, en geç kuruldukları veya bu sıfatı haiz oldukları tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren emeklilik planına dahil edilecektir. Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile ilgili detaylı bilgi içeren İşveren Bilgilendirme Rehberi'ne ulaşmak için tıklayınız.
Kaynak: Emeklilik Gözetim Merkezi